Trà Chân: Hai làng nghề Chăm tại Festival nghề truyền thống Huế 2013

Nếu thổ cẩm Bình Thuận tồn tại ở hai xã Phan Hòa và Phan Thanh, thì Ninh Thuận nổi tiếng nhất là làng Mỹ Nghiệp. Bên cạnh gốm Chăm ở Bình Đức huyện Bắc Bình thì gốm Bàu Trúc Ninh Thuận cũng rất được ưa chuộng.

Gốm và thổ cẩm Chăm đã đi khắp đất nước Việt Nam và hơn chục lần góp mặt với hội chợ triễn lãm quốc tế. Từ Nhật Bản đến Pháp từ Thái Lan đến Hàn Quốc đều có hai mặt hàng thủ công mỹ nghệ độc đáo này. Cho nên khi Festival nghề truyền thống Huế 2013, với chủ đề “Tinh hoa nghề Việt” khai hội vào ngày 27/04/2013 thì không thể thiếu hai làng nghề này.

Đại diện làng nghề thổ cẩm Chăm là nghệ nhân bàn tay vàng Thuận Thị Trụ-Inrahani, còn đại diện cho làng gốm Bàu Trúc là anh Đàng Xem.

Nghệ nhân làng gôm Bàu Trúc tỉnh Ninh Thuận tạo hình các sản phẩm.

Nghệ nhân Đàng Thị Muốn người dân tộc Chăm ở tỉnh Ninh Thuận biểu diễn nghề dệt thổ cẩm truyền thống trong Festival làng nghề truyền thống Huế-Ảnh Phúc Nguyễn

Đặc biệt bà Inrahani còn tổ chức cho 10 nghệ nhân Chăm trình diễn lễ hội Rija Nưgar suốt 5 ngày diễn ra Festival ở gian trưng bày của mình. Mỗi tối, tiếng trống Ginang, trống Baranưng, kèn Xaranai tấu lên cùng điệu nhạc múa roi và múa đạp lửa…đặc biệt hơn chính nghệ nhân Inrahani trình diễn màn độc vũ của dân tộc mình.

Múa Rija Nưgar tại làng nghề Festival Huế 2013

Về gốm, đến với Festival Huế, anh Đàng Xem mang đến cả hai loại hình gốm : gốm truyền thống gồm đặc sản Chăm chuyên dùng từ thời xa xưa, và cả gốm Mỹ Nghệ mới chế tác. Tất cả đều được nung theo cổ truyền: nguyên liệu lấy tại chỗ, và làm theo mẫu mã cổ truyền, các thao tác để làm xong một sản phẩm gốm đều rất chậm: không có bàn xoay, kỹ thuật nung rất là thủ công: bà con chất đống gốm ra ngoài trời và dùng rơm, củi hay phân trâu bò để đốt, nhiệt độ không quá 800⁰C. Được biết Bàu Trúc là một trong vài làng gốm có mặt sớm nhất Đông Nam Á hiện nay vẫn còn được truyền lưu. Do làm thủ công, sản phẩm ra lò chậm, hàng kém chất lượng, nên mức tiêu thụ không cao, thu nhập của bà con thấp. Chỉ vài năm trở lại đây, với việc nghiên cứu đầu tư của các nghệ sĩ từ Sài Gòn, nhiều mẫu mã mới được chế tác hàng loạt, nghề gốm mới phát triển trở lại. Gốm không còn là mặt hàng tiêu dùng, tự cung tự cấp nữa mà phần nào đã trở thành hàng mỹ nghệ. Từ đó vài hộ gia đình làm ăn khấm khá lên. Nhưng kỹ thuật làm hay nung vẫn chưa thay đổi. Gốm Chăm chưa có thị trường lớn tại thành phố Hồ Chí Minh hay Hà Nội, người ta chỉ có thể tìm mua các sản phẩm này ngay nơi sản xuất, vừa nhiều vừa rẻ.

Bà Thuận Thị Trụ Inrahani với hàng dệt thổ cẩm Chăm đã nổi tiếng từ 20 năm nay. Bà là người mở công ty thổ cẩm đầu tiên ở Việt Nam, có gian hàng đầu tiên tại thành phố Hồ Chí Minh, và là người được hơn 20 nước mời tham dự hội chợ triễn lãm quốc tế.

Các nghệ nhân Chăm tại Festival nghề truyền thống Huế 2013-Ảnh: Inra Jaya

Dệt thổ cẩm là nghề mẹ truyền con nối, nghệ nhân Thuận Thụ Trụ Inrahani thạo nghề từ năm lên 10. Trước 1975, nghề dệt thổ cẩm được cầm chừng. Các sản phẩm làm ra để phục vụ cho phong tục tập quán, một ít dùng để trong sinh hoạt hàng ngày. Sau khi thống nhất đất nước do khan hiếm nguyên liệu, nghề này có nguy cơ thất truyền. Đến đầu những năm 80, dệt thổ cẩm Chăm có dấu hiệu phục hồi, chủ yếu là hàng thô với số lượng rất nhỏ, tự cung tự cấp là chính, số còn lại được mang bán cho đồng bào Tây Nguyên. Từ khi Thuận Thụ Trụ Inrahani mở cơ sở nghiên cứu chế tác các mẫu mã phục vụ nhu cầu khách hàng trong và ngoài nước, thổ cẩm Chăm mới phát triển mạnh mẽ.

Gốm Bàu Trúc và thổ cẩm Mỹ Nghiệp xuất hiện tại Festival nghề truyền thống Huế năm 2013 là hiện tượng. Nó làm cho không gian Festival Huế thêm màu sắc trong rất nhiều màu sắc của nền văn hóa đa dân tộc Việt Nam. Giá mà ở đó có cả thổ cẩm và gốm Chăm Bình Thuận góp mặt, thì càng phong phú hơn nữa.

Trà Chân

Theo Báo Bình Thuận cuối tuần (3/5/2013-Bản in)